Efekt utopionych kosztów

W codziennym życiu, a w szczególności w momencie podejmowania szybkich decyzji, często ulegamy błędom poznawczym. Niektóre z nich wiążą się z ograniczeniami i uproszczeniami, którym ulegamy w procesie decyzyjnym. Jednym z ciekawszych błędów jest efekt utopionych kosztów, który najlepiej widoczny jest w obszarze finansów osobistych.

By dobrze zobrazować opisywany efekt, wyobraźmy sobie, że inwestor postanawia włożyć pieniądze w wybraną spółkę bądź fundusze. Początkowo twierdził, że po pięciu dniach wybrana spółka zanotuje wzrost o dziesięć procent, jednak mijają trzy dni, a spółka póki co notuje jedynie straty. Inwestor mimo to nie sprzedaje swoich udziałów, wciąż twierdzi, że akcje odbiją i zanotują zysk. Pomimo upływającego czasu i coraz gorszych informacji z rynku, inwestor wciąż nie sprzedał swoich akcji. Mija dwadzieścia dni, a spółka notuje już trzydzieści procent spadków. Mimo to inwestor dalej posiada wybrane akcje. Teraz należy zastanowić się, dlaczego podjął taką decyzję i uparcie się jej trzyma? Oczywiście spółka mogła akurat w tym momencie być w dobrej kondycji, jednak ze względu na dynamiczną sytuację na rynku, straciła większość pozytywów. Wykluczmy jednak elementy związane z losowością i przyjrzyjmy się obszarowi, który częściowo zależny jest od nas. Pierwszym elementem, którym mógł skłonić inwestora do pozostania przy swojej decyzji, był fakt, że sam analizował daną spółkę, przez co nie chciał przyznać się do swojej błędnej decyzji. Często kierujemy się emocjami, a przyznanie się do błędu może stanowić dla niektórych problem.
Kolejna przyczyna to poświęcony czas, pieniądze i niematerialny wkład w inwestycje. Inwestor, który uporczywie trzyma się swojej decyzji, mówiąc wprost, nie chce utracić poniesionych kosztów. Nie zdaje sobie jednak sprawy z tego, że dalsze przetrzymywanie inwestycji przyniesie więcej strat niż korzyści.

Najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest racjonalne podchodzenie do swoich działań. Warto dodatkowo kierować się jedną z zasad teorii ekonomii, która mówi, że tylko teraźniejsze oraz przyszłe zyski i koszty powinny mieć wpływ na podejmowanie decyzji. Oznacza to, że podejmowanie decyzji o przetrzymywaniu inwestycji powinno wynikać z obecnej sytuacji spółki lub projektu, a nie z poniesionych w przeszłości kosztów. Warto także stosować plany inwestycyjne i ustalać poziomy opłacalności oraz ryzyka, jakie jesteśmy w stanie ponieść. Taka strategia może dotyczyć zarówno inwestycji finansowych, jak i tworzenia projektów.