Osobowość finansowa to zbiór wszystkich cech, które wpływają na to, w jaki sposób zarządzamy pieniędzmi. To właśnie dzięki różnym osobowościom dwie osoby o podobnych dochodach i wydatkach mogą mieć zupełnie inny stan konta – jedna z nich będzie ciągle „na minusie”, druga zaoszczędzi na wakacje.

Zazwyczaj nie zdajemy sobie sprawy z tego, że nasze cechy charakteru mogą wpływać na zasoby finansowe – nie zauważamy własnych błędów oraz nieprzemyślanych zachowań i wychodzimy z założenia, że „wszyscy tak mają”. Poznanie typów osobowości finansowej może być pierwszym krokiem do zwiększenia świadomości i wprowadzenia pożytecznych zmian.

Typy osobowości finansowej

1. Typ nieporadny

Kategoria ta bardzo często obejmuje osoby starsze, w dużym stopniu nieświadome różnych kruczków finansowych, czy też własnych możliwości. Kiedy dzwoni do nich przedstawiciel firmy, omawia ofertę i pyta sprytnie: „To na jaki adres mam wysłać tablet?”, one ten adres podają, a potem podpisują umowę – choć nie są nawet do końca pewni, kiedy zadeklarowali taką chęć i gdzie złożyli podpis. Kiedy brakuje im gotówki, z chęcią korzystają z oferowanych kredytów, traktując je jako wielką okazję, czy wręcz pomoc – nie zdają sobie sprawy z wysokiego oprocentowania. Często bywają zaskoczeni wysokością rat bądź długością czasu spłacania, ale robią to bez dyskusji. Nie lubią rozmawiać o finansach, bo nie do końca je rozumieją.

Najpoważniejszy problem: niechęć do pogłębiania swojej wiedzy na temat pieniędzy.

2. Typ rodzinno-wspierający

Osoby takie wychodzą z założenia, że najważniejsze są rodzina i jej potrzeby. Czują się odpowiedzialne za dzieci (nawet już te dorosłe), za wnuków, często nawet za przyjaciół. Nie tylko pożyczają pieniądze bez ustalania terminu ich zwrotu, ale też kupują drogie prezenty czy dokładają się np. do kupna działki czy budowy domu. Mają dobre serca, ale często nie panują nad stanem konta – jest na nim wieczny debet.

Jednocześnie należy dodać, że typ rodzinno-wspierający przy odrobinie asertywności świetnie kontrolowałby finanse. Brak tendencji do ryzyka i łatwość oszczędzania szybko poskutkowałyby odłożeniem środków na tzw. „czarną godzinę” albo wakacje.

Najważniejszy problem: brak asertywności i rozrzutność w stosunku do członków rodziny.

3. Typ planujący

To osoby kochające wszystkie narzędzia do kontroli wydatków. Typ planujący zawsze ma pod ręką budżet domowy, świetnie odnajduje się w tabelkach i potrzebach całej rodziny. Nigdy nie wydaje ponad stan – jeśli uda się do dyskontu, w którym akurat są zasłony w świetnej cenie, nie kupi ich, bo aktualnie nie ma takiej potrzeby (i nie był to wydatek zaplanowany). Wie, ile ma pieniędzy i ile może jeszcze wydać, zawsze ma też przewidzianą sumę na niezaplanowane wydatki.

Typ planujący zazwyczaj zauważa błędy innych – dziwią go nieprzemyślane czy impulsywne zakupy, które burzą stabilność finansową. Nie lubi kredytów i pożyczek, zwłaszcza tych zaciąganych na produkty, które trudno nazwać niezbędnymi do życia (jak np. samochód z salonu czy bardzo drogi traktorek dla dziecka).

Najważniejszy problem: brak elastyczności. Jest to jednak niewielka wada, ponieważ typ planujący świetnie panuje nad swoimi wydatkami i sprawia, że inni czują się przy nim bezpiecznie.

4. Typ stabilno-kryzysowy

Zdecydowanie najczęstszy. Ludzie z tej kategorii starają się utrzymać swoje finanse w ryzach – jeśli nawet są „pod kreską”, to trzymają się określonej kwoty debetu. Nie planują, ale mają świadomość, na ile – mniej więcej – mogą sobie pozwolić. Po przypływie gotówki zazwyczaj dokonują ekstra wydatków, co skutkuje koniecznością zaciśnięcia pasa w późniejszych tygodniach.

Typ stabilno-kryzysowy świetnie planuje swój budżet, ale tylko w sytuacji, gdy dopada go poważny kryzys. Dlatego na początku miesiąca kupi wspomniane zasłony w dyskoncie, a do tego dorzuci kilka nieplanowanych zabawek dla dzieci, natomiast pod koniec wybierze najtańszy jogurt i zaplanuje obiady tak, aby kosztowały one jak najmniej.

Największy problem: Brak umiejętności regularnego planowania wydatków.

5. Typ ryzykowny

Można go nazwać „królem życia”. Ludzie o cechach charakteru sugerujących typ ryzykowny żyją bardzo impulsywnie – kupują coś tylko dlatego, że w danej chwili im się to spodobało. Są mistrzami wymówek w stylu: „nie palę, więc mogę sobie pozwolić”, „nie kupuję sobie wielu ciuchów, to mogę pójść na ten zabieg” czy „raz się żyje, nikt nie wie, co przyniesie los – trzeba korzystać”. Osoby te uwielbiają karty kredytowe, kredyty i wyprzedaże. Często toną w długach, ale niespecjalnie się tym przejmują – zazwyczaj nie oddają też pieniędzy na czas.

Największy problem: Zero planowania i wydawanie impulsywne.